Γιάννης Μυλόπουλος: Η χρηματοδότηση του Πανεπιστημίου είναι επένδυση για το μέλλον

Το πανεπιστήμιο είναι ένας κοινωνικός θεσμός που έρχεται από την κοινωνία και απευθύνεται στην κοινωνία. Είναι αυτονόητο ότι όταν απαξιώνεται το πανεπιστήμιο στην κοινωνία δεν δημιουργείται το κατάλληλο περιβάλλον για να μπορέσει αυτό να επιτελέσει τον σκοπό του. Η μεγαλύτερη ζημιά που γίνεται από τη δυσφήμηση και την απαξίωση του πανεπιστημίου ως θεσμού είναι ο αντίκτυπος που έχει στην κοινωνία που είναι ο τελικός αποδέκτης της λειτουργίας του πανεπιστημίου. Σε αυτό ακριβώς το πεδίο πρέπει να αντιδράσουμε, τονίζει ο πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου κ. Μυλόπουλος. Η συνέντευξη αναλυτικά:

Συνέντευξη στον Δημήτρη Ψύλο

* Επιθυμούν να ελέγξουν την παραγωγή και τη μετάδοση της επιστημονικής γνώσης προκειμένου να χειραγωγήσουν την ελεύθερη έκφραση των Πανεπιστημίων

Η επίθεση που δέχεται το ΑΠΘ έχει ως μοναδική αιτία την αποδυνάμωσή του με σκοπό τον έλεγχο και την κηδεμονία του

* Η πανεπιστημιακή κοινότητα οφείλει να είναι πρωτοπόρα και να δείχνει τον δρόμο στην κοινωνία, καθώς είναι μέρος της πνευματικής ηγεσίας του τόπου

Το πανεπιστήμιο είναι ένας κοινωνικός θεσμός που έρχεται από την κοινωνία και απευθύνεται στην κοινωνία. Είναι αυτονόητο ότι όταν απαξιώνεται το πανεπιστήμιο στην κοινωνία δεν δημιουργείται το κατάλληλο περιβάλλον για να μπορέσει αυτό να επιτελέσει τον σκοπό του. Η μεγαλύτερη ζημιά που γίνεται από τη δυσφήμιση και την απαξίωση του πανεπιστημίου ως θεσμού είναι ο αντίκτυπος που έχει στην κοινωνία που είναι ο τελικός αποδέκτης της λειτουργίας του πανεπιστημίου. Σε αυτό ακριβώς το πεδίο πρέπει να αντιδράσουμε τονίζει ο πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου κ. Μυλόπουλος. Η συνέντευξη αναλυτικά.

* Το πανεπιστήμιο πρέπει να προάγει την Εκπαίδευση και την Έρευνα. Είναι όμως αποδέκτης δυσφημιστικών σχολίων από κυβερνητικούς παράγοντες και δημοσιογραφικούς κύκλους, μεγάλων περικοπών δαπανών και αλλά και σειράς διοικητικών μέτρων, όπως αυτές που αφορούν στις εξελίξεις του προσωπικού. Ποιες είναι οι επιπτώσεις αυτών των ενεργειών στο έργο του ΑΠΘ και στο πανεπιστήμιο γενικότερα και πώς τις αντιμετωπίζετε;

Δεν είναι η πρώτη φορά που το πανεπιστήμιο υφίσταται έναν πόλεμο δυσφήμισης και μία εκστρατεία απαξίωσης. Είναι διαχρονική η προσπάθεια όλων των κυβερνήσεων να καθυποτάξουν και να κηδεμονεύσουν το πανεπιστήμιο.

Το πανεπιστήμιο έχει ως αποστολή του την παραγωγή και τη μετάδοση της επιστημονικής γνώσης. Στην εποχή της οικονομίας της γνώσης, ο έλεγχος της επιστημονικής γνώσης εξασφαλίζει δύναμη. Είναι σαφές ότι όλα τα κέντρα εξουσίας, είτε είναι κυβερνητικά, είτε οικονομικά, είτε κομματικά, επιδιώκουν να ελέγξουν, να καθυποτάξουν, να κηδεμονεύσουν το πανεπιστήμιο. Επιθυμούν να ελέγξουν την παραγωγή και τη μετάδοση της επιστημονικής γνώσης προκειμένου να χειραγωγήσουν την ελεύθερη έκφραση των πανεπιστημίων που ενυπάρχει με τον ορισμό ενός πανεπιστημίου, καθώς είναι συνυφασμένη με την έννοια και τη λειτουργία ενός ανώτατου εκπαιδευτικού ιδρύματος.

Το πανεπιστήμιο είναι ένας κοινωνικός θεσμός που έρχεται από την κοινωνία και απευθύνεται στην κοινωνία. Είναι αυτονόητο ότι όταν απαξιώνεται το πανεπιστήμιο στην κοινωνία δεν δημιουργείται το κατάλληλο περιβάλλον για να μπορέσει αυτό να επιτελέσει τον σκοπό του. Η μεγαλύτερη ζημιά που γίνεται από τη δυσφήμιση και την απαξίωση του πανεπιστημίου ως θεσμού είναι ο αντίκτυπος που έχει στην κοινωνία που είναι ο τελικός αποδέκτης της λειτουργίας του πανεπιστημίου. Σε αυτό ακριβώς το πεδίο πρέπει να αντιδράσουμε. Η δική μας αντίδραση πρέπει να αποσκοπεί την αποκατάσταση της εικόνας του πανεπιστημίου στα μάτια της κοινωνίας. Αυτό είναι μία επίπονη δουλειά που απαιτεί από τη δική μας την πλευρά θεραπεία των τραυμάτων και των αδυναμιών μας, υπευθυνότητα, σύνεση στον τρόπο με τον οποίο θα διαχειριστούμε την κρίση που υφιστάμεθα σήμερα. Ένα παράδειγμα αποτελεί η αντίδραση που είχαμε ως ΑΠΘ τόσο στη «μεταρρυθμιστική» προσπάθεια της κυβέρνησης όσο και στη μεγάλη μείωση της δημόσιας χρηματοδότησης. Και στις δύο περιπτώσεις αντιδράσαμε με προτάσεις. Οι προτάσεις που καταθέσαμε ξεκίνησαν από τη βάση δηλαδή από τις γενικές συνελεύσεις των τμημάτων και στη συνέχεια υπέστησαν επεξεργασία από τη σύγκλητο και από αρμόδιες Επιτροπές του ΑΠΘ. Οι προτάσεις μας παρουσιάστηκαν στη σύνοδο των πρυτάνεων. Επίσης τις παρουσιάσαμε στην κοινωνία, μέσω συνεντεύξεων τύπου αλλά και στην ίδια την υπουργό Παιδείας σε μία συνάντηση που εμείς προκαλέσαμε. Θεωρώ ότι είμαστε ένας φορέας που δεν αντιδρά μόνο αλλά σκέφτεται δημιουργικά. Το ίδιο κάναμε και στην περίπτωση των μεγάλων περικοπών. Επεξεργαστήκαμε τέσσερις θεσμικές προτάσεις που δεν επιβαρύνουν οικονομικά την Πολιτεία, αναγνωρίζοντας τη δύσκολη οικονομική συγκυρία. Θεωρώ ότι αν οι προτάσεις μας υιοθετηθούν από την Πολιτεία κι αν θεσμοθετηθούν θα βοηθήσουν το πανεπιστήμιο να βρει τους συμπληρωματικούς πόρους που έχασε λόγω των δημοσιονομικών περικοπών.

* Η επίθεση που δέχεται το πανεπιστήμιο βασίζεται στο επιχείρημα ότι δεν παράγεται ερευνητικό έργο, ότι σπαταλούνται πόροι και επί πλέον ότι δεν υπάρχει σύνδεση του Πανεπιστημίου με την κοινωνία αλλά και την παραγωγική διαδικασία. Ποια είναι η άποψή σας μετά από ένα χρόνο στην πρυτανεία του μεγαλύτερου Πανεπιστήμιου της χώρας;

Η επίθεση που δέχεται το ΑΠΘ έχει ως μοναδική αιτία την αποδυνάμωσή του με σκοπό τον έλεγχο και την κηδεμονία του. Το κυριότερο επιχείρημα που προβάλλεται από το υπουργείο Παιδείας είναι ότι το πανεπιστήμιο δεν οδηγεί σε πτυχία με αντίκρισμα. Θεωρώ ότι αυτό είναι μία τεράστια πλάνη. Η ελληνική κοινωνία έχει εμπιστευθεί το δημόσιο πανεπιστήμιο, εδώ και πολλά χρόνια. Το γεγονός όμως που αποδεικνύει ότι τα πτυχία μας έχουν αντίκρισμα είναι ότι οι Έλληνες απόφοιτοι όταν πηγαίνουν στο εξωτερικό είναι από αυτούς που πάντοτε διακρίνονται. Αυτό άλλωστε το υποστηρίζουν και οι συνάδελφοι μας πανεπιστημιακοί της Ευρώπης και των ΗΠΑ. Σε όποια πανεπιστήμια δίδαξα με διαβεβαίωναν πάντοτε ότι οι Έλληνες φοιτητές είναι από τους πλέον διακεκριμένους φοιτητές τους και διέθεταν υπερεπάρκεια θεμελιωδών γνώσεων και επιστημονικών ικανοτήτων. Από την άλλη μεριά, αν θεωρηθεί ότι τα πτυχία χωρίς αντίκρισμα συνδέονται με το γεγονός ότι οι απόφοιτοί μας δεν βρίσκουν δουλειά στην αγορά, πώς συμβαίνει οι Έλληνες απόφοιτοι ξένων πανεπιστημίων όταν έρχονται στην Ελλάδα να μπαίνουν κι αυτοί στη σειρά της ανεργίας μαζί με τους απόφοιτους των ελληνικών πανεπιστημίων; Μήπως λοιπόν τελικά για τα πτυχία χωρίς αντίκρυσμα δεν ευθύνεται το ελληνικό πανεπιστήμιο αλλά οι συνθήκες της ελληνικής οικονομίας;

* Γενικότερα η Δημόσια Παιδεία βάλλεται και υφίσταται περικοπές με επιχείρημα ότι αυτό επιβάλλεται από το Μνημόνιο. Ποια η άποψή σας;

Τα ελληνικά πανεπιστήμια ήταν τελευταία στη λίστα της κρατικής χρηματοδότησης πολύ πριν την εποχή του Μνημονίου και της οικονομικής κρίσης. Συγκεκριμένα, αναφέρομαι σε στοιχεία του 2006, όπου ήμασταν ουραγοί στη δημόσια χρηματοδότηση στις 27 χώρες της Ε.Ε. Ενώ ο μέσος ευρωπαϊκός όρος ετησίως ανά φοιτητή ήταν 10.000 ευρώ, ο μέσος όρος της Σλοβακίας, που ήταν αμέσως πριν από εμάς στη λίστα, ήταν 5.000 ευρώ κι εμείς είχαμε 4.000 ευρώ ανά φοιτητή.

Σήμερα, με την οικονομική κρίση οι μισθωτοί και οι συνταξιούχοι αποτελούν το πρώτο θύμα της λιτότητας γιατί είναι η εύκολη λύση για κάθε κυβέρνηση. Το ίδιο συμβαίνει και με τα δημόσια ιδρύματα και ειδικά με το δημόσιο πανεπιστήμιο. Αυτό στα μάτια της ακαδημαϊκής κοινότητας ισοδυναμεί με μη δυνατότητα των κυβερνώντων να αντιληφθούν τον υψηλό ρόλο που διαδραματίζουν τα ΑΕΙ στην έξοδο από την ύφεση και στην αντιμετώπιση της κρίσης.

Δεν εκπλήσσομαι που το πανεπιστήμιο γίνεται, για άλλη μία φορά, αποδέκτης δυσφημιστικών σχολίων από διάφορους παράγοντες. Επίσης, δεν εκπλήσσομαι που το πανεπιστήμιο είναι το πρώτο θύμα των δημοσιονομικών περικοπών. Οι συνολικές περικοπές που υφίσταται το πανεπιστήμιο, σήμερα, αγγίζουν το 56%. Με τον τρόπο αυτό, το πανεπιστήμιο αναγορεύεται σε πρωταγωνιστή των δημοσιονομικών περικοπών. Θεωρώ ότι θα έπρεπε να είναι ο τομέας που θα επηρεάζεται λιγότερο από τους υπόλοιπους στη δημοσιονομική περικοπή. Η χρηματοδότηση ενός πανεπιστημίου είναι επένδυση για το μέλλον και δεν πρέπει να αποτελεί «έξοδο» ή δημοσιονομική δαπάνη. Αυτό άλλωστε έχει εκφράσει με ομόφωνο ψήφισμα η Σύνοδος των Πρυτάνεων των Ευρωπαϊκών Πανεπιστημίων όπου εκπροσωπώ τη Σύνοδο των Ελλήνων Πρυτάνεων.

* Με βάση τα μέχρι σήμερα δημοσιεύματα και τις προτάσεις του ΥΠΔΒΜ, τι επιπτώσεις εκτιμάτε ότι θα έχει ο κυοφορούμενος νόμος Πλαίσιο στην αυτονομία και τον ακαδημαϊκό χαρακτήρα των Πανεπιστημίων αλλά και ευρύτερα στην εκπαίδευση κριτικά σκεπτόμενων και δημοκρατικών πολιτών;

Κατ’ αρχήν πρέπει να πω ότι μέχρι τη στιγμή που γίνεται αυτή η συνέντευξη δεν έχουμε δει το οριστικό κείμενο του υπουργείου, σχετικά με τον νόμο, που πρόκειται να καταθέσει. Άρα δε μπορούμε να μιλήσουμε για προτάσεις του υπουργείου. Διότι μέχρι τώρα έχουμε δει 3-4 διαφορετικές εκδοχές οι οποίες μεταξύ τους υπήρξαν συχνά αντιφατικές. Άρα, λοιπόν, δε μπορούμε με βεβαιότητα να ξέρουμε ποιες είναι ακριβώς οι προτάσεις και οι επιπτώσεις τους. Αυτό που αντιλαμβανόμαστε όμως από τη μέχρι τώρα δημόσια, είναι ότι υπάρχει μία προσπάθεια φίμωσης της ελεύθερης έκφρασης των πανεπιστημίων. Η υπόθεση των Συμβουλίων Διοίκησης και κυρίως του διορισμού, από ένα ολιγομελές συμβούλιο, των ακαδημαϊκών οργάνων μαρτυρά μια μεγάλη αγωνία καθυπόταξης της ελεύθερης έκφρασης στα πανεπιστήμια και ελέγχου των οργάνων από ένα κλειστό, μικρό, ολιγομελές όργανο. Η διεθνής εμπειρία διδάσκει ότι η εκλογή των οργάνων διοίκησης στα πανεπιστήμια πρέπει να ισορροπεί ανάμεσα στην αξιοκρατία και τη δημοκρατία. Είναι δύο έννοιες, κατ΄ αρχήν, αντιφατικές. Θεωρώ όμως ότι στα πανεπιστήμια πρέπει να ενυπάρχουν και οι δύο. Σκεφτείτε ότι η υπερβολή και των δύο οδηγεί σε ακρότητες. Δηλαδή, ο περιορισμός της δημοκρατικής έκφρασης των πανεπιστημιακών και η επιλογή ως διοικητών των αξιότερων, βάσει βιογραφικού, οδηγεί σε ολιγαρχικές διοικήσεις, αφού μία μικρή ομάδα διορίζει τη διοίκηση ενός ΑΕΙ Αυτός είναι ο μεγάλος κίνδυνος από τη «μεταρρύθμιση» που επιχειρεί η σημερινή κυβέρνηση. Η στροφή των ΑΕΙ προς ολιγαρχική κατεύθυνση.

Από την άλλη μεριά, η απόλυτη δημοκρατία, η χωρίς δηλαδή αξιοκρατικά κριτήρια εκλογή διοίκησης, οδηγεί σε άκρατο λαϊκισμό. Σκοπός στα πανεπιστήμια δεν είναι να διοριστεί ο, σύμφωνα με το βιογραφικό, αξιότερος ούτε όμως και να εκλεγεί ο δημοφιλέστερος. Είναι μεταξύ των πλέον άξιων να εκλεγεί ο πλέον ικανός και μεταξύ των πλέον ικανών να εκλεγεί ο πλέον άξιος. Η διοίκηση δηλαδή ενός Πανεπιστημίου, πρέπει όχι μόνο να είναι αποδεδειγμένα ικανή, αλλά να έχει και τη δημοκρατική νομιμοποίηση για να μπορεί να διοικήσει επιτυχώς. Είναι ένα μεγάλο στοίχημα. Η επιτυχία ενός ΑΕΙ εξαρτάται από τον βαθμό επίτευξης των δύο αυτών κορυφαίων στόχων που πρέπει να ενυπάρχουν σε ένα ΑΕΙ.

* Πώς βλέπετε τη στάση και την αντίσταση της Πανεπιστημιακής Κοινότητας σε όλες αυτές τις επιθέσεις και τις επιχειρούμενες αλλαγές;

Η πανεπιστημιακή κοινότητα οφείλει να είναι πρωτοπόρα και να δείχνει τον δρόμο στην κοινωνία, καθώς είναι μέρος της πνευματικής ηγεσίας του τόπου. Με την έννοια αυτή, θεωρώ ότι η τεκμηριωμένη αντίστασή μας, η δημιουργική μας στάση απέναντι στις επιθέσεις και κυρίως η υποβολή προτάσεων τόσο στην Πολιτεία όσο και στην κοινωνία πλουτίζει τον δημόσιο διάλογο και ενισχύει τη δημοκρατία. Θεωρώ ότι τα πανεπιστήμια πρέπει να συμμετέχουν στον δημόσιο διάλογο με τρόπο θετικό και δημιουργικό. Τα πανεπιστήμια πρέπει να αποτελέσουν πρότυπα αντίστασης στην επίθεση που δέχεται σήμερα η ελληνική κοινωνία, μέσα από την οδό των επιχειρημάτων, των προτάσεων, της σκέψης και του διαλόγου.

ΑΥΓΗ